OPIEKA STOMATOLOGICZNA NAD MAŁYM DZIECKIEM: kryteria profilaktyki i leczenia

Dieta a próchnica. Występowanie próchnicy ma związek ze spożywaniem węglowodanów - zwłaszcza pokarmów słodkich. Cukier z pożywienia kontaktujący się bezpośrednio z powierzchnią zębów, wpływa na zmianę naturalnie występującej w jamie ustnej flory bakteryjnej.

Cukry podstawą metabolizmu bakterii. Największy wpływ na rozwój próchnicy ma dwucukier ̶ sacharoza (glukoza i fruktoza). Rozpuszcza się w wodzie, łatwo przenika do płytki nazębnej, gdzie jest przetwarzana przez bakterie na kwasy, które powodują rozpuszczanie szkliwa (zapoczątkowanie próchnicy).

Stanowisko polskich ekspertów dotyczące zasad żywienia dzieci i młodzieży w aspekcie zapobiegania chorobie próchnicowej. Badania wykazały, że znacznie bardziej kariogenne są produkty zawierające sacharozę i jednocześnie skrobię (np. słodka bułka) niż zawierające tylko sacharozę, oraz produkty zawierające cukry o odczynie kwaśnym (np. słodzone napoje gazowane lub soki owocowe ‒ wartość pH 2,1 ‒ 4,46).

W etiopatogenezie choroby próchnicowej znaczenie ma jednak nie tylko to, co jemy, ale również:

- jak często spożywamy produkty kariogenne,

- jaka jest ich konsystencja,

- kiedy je spożywamy.

Czas niezbędny do neutralizacji kwaśnego środowiska przez ślinę wynosi:

- ok. 40 minut po spożyciu sacharozy,

- do 2 godzin w przypadku produktów skrobiowych z dodatkiem sacharozy.

Pokarmy o kleistej konsystencji długo zalegają na powierzchni zęba. Częste spożywanie pokarmów zawierających cukry, zwłaszcza miękkich i kleistych, sprzyja utrzymywaniu się kwaśnego odczynu płytki nazębnej i demineralizacji szkliwa.

Czas i częstość oddziaływania czynników patogennych na tkanki zęba (bakterie, cukry).
Nie musi dojść do powstania próchnicy nawet przy częstym spożywaniu cukrów i wysokiej podatności zębów na próchnicę, jeśli zęby są dokładnie i regularnie oczyszczane z resztek pokarmowych.

Na rozwój próchnicy mają także wpływ zaburzenia w wydzielaniu śliny, ponieważ działa ona bakteriobójczo, remineralizuje początkowe uszkodzenia szkliwa, działa oczyszczająco poprzez wypłukiwanie resztek pokarmowych.

Konsekwencje braku leczenia próchnicy zębów mlecznych:

- choroby miazgi i ozębnej oraz kości szczęk,

- przykre dolegliwości, bóle uniemożliwiające prawidłowe funkcjonowanie dziecka (np. nieprzespane noce),

- interwencja chirurgiczna,

- wady zgryzu i zaburzenie estetyki twarzy,

- zębopochodne zakażenie w jamie ustnej.

Zapobieganie próchnicy zębów u dzieci powinno opierać się o następujące zasady:

- wykształcenie prawidłowych nawyków żywieniowych,

- utrzymywanie właściwej higieny jamy ustnej,

- podnoszenie odporności tkanek zęba poprzez dostarczanie związków fluoru,

- regularne wizyty w gabinecie stomatologicznym.

Profilaktyka domowa:

- regularne oczyszczenie zębów z zastosowaniem pasty z fluorem,

- płukanki, irygator, nitka dentystyczna, guma do żucia z ksylitolem (stosowanie zależne od wieku dziecka),

- dieta o niskiej zawartości cukrów rafinowanych.

Profilaktyka profesjonalna (gabinet stomatologiczny):

- badanie jamy ustnej dziecka wraz z określeniem potrzeb leczniczych i program profilaktyki profesjonalnej (2 razy do roku),

- stosowanie preparatów fluorkowych w gabinecie stomatologicznym (płyny, żele i lakiery),

- lakowanie bruzd w pierwszych zębach trzonowych stałych oraz zębach mlecznych (przy wysokim ryzyku próchnicy),

- instruktaż higieniczny i dietetyczny dostosowany do wieku dziecka.

Od kiedy dbać o zęby mleczne dziecka w wieku do 5 lat?

- okres ciąży,

- okres karmienia piersią/butelką,

- okres wprowadzania posiłków stałych wraz z okresem wyrzynania się pierwszych zębów,

- okres pełnego mlecznego uzębienia – okres przedszkolny.

Okres ciąży. Matka powinna, nie tylko we własnym interesie, ale przede wszystkim dla dobra zębów własnego dziecka, dbać starannie o higienę własnej jamy ustnej. Rozwój zębów dziecka rozpoczyna się w 4 – 6 tyg. życia płodowego. Stan zdrowia kobiety ciężarnej ma wpływ na formowanie się zębów u płodu.

Dieta w okresie ciąży. Niedobór witaminy A, C może spowodować niedorozwój szkliwa i zębiny. Niska podaż witaminy D = zaburzenia równowagi wapniowo-fosforanowej = niedostateczna mineralizacja szkliwa, zębiny i cementu korzeniowego oraz opóźnione wyrzynanie się zębów.

Pierwsze zęby dziecka. Dwa okresy wyrzynania się zębów:

- pierwszy odnosi się do zębów mlecznych,

- drugi dotyczy uzębienia stałego. Okresy te są związane z ogólnym procesem dojrzewania i rozwoju organizmu dziecka.

Zapobieganie próchnicy zębów u dzieci:

- wykształcanie prawidłowych nawyków żywieniowych,

- utrzymywanie właściwej higieny jamy ustnej,

- stosowanie związków fluoru,

- regularne wizyty w gabinecie stomatologicznym.

Do rodziców. Próchnica jest wywoływana przez bakterie, którymi dziecko zakaża się od osób posiadających zęby zaatakowane tą chorobą, Należy unikać:

- całowania dzieci w usta,

- oblizywania smoczka,

- oblizywania sztućców dziecka.

Sylwia Drobik, Paulina Mintzberg-Wachowicz