BARWNIKI, A BIAŁA DIETA (podczas i po wybielaniu).

Barwniki spożywcze występują masowo w jedzeniu i piciu. Trudno sprawdzić, które produkty można, a których nie powinno się jeść po wybielaniu zębów. Nie jesteśmy w stanie otwierać w sklepie wszystkich opakowań, by sprawdzić, czy dany produkt ma białą barwę. Barwniki oznaczane są symbolami E od 100 do 199, kolor biały zaś to tylko E170 (węglan wapnia) oraz E171 (dwutlenek tytanu).
E 100 - kurkumina (kurkuma) - naturalny, żółty, roślinny barwnik otrzymany z korzeni i łodygi. Jest to oczyszczony związek chemiczny. Dopuszczalne dzienne spożycie to do 1 mg/kg masy ciała dla kurkuminy, i 0.3 mg/kg dla kurkumy. Jeśli je przestrzegamy nie występują efekty uboczne. Nieszkodliwy.

E 101 - ryboflawina, laktoflawina, witamina B2 – jest to naturalny barwnik otrzymywany z drożdży, bądź na drodze syntezy. Nadaję on produktom żywnościowym żółto-pomarańczową barwę. Dzienna dopuszczalna dawka to do 0.5 mg/kg masy ciała. Taka ilość nie szkodzi naszemu organizmowi. Nieszkodliwy.

E 102 - tartrazyna – jest to syntetyczny barwnik w kolorze cytrynowo-żółtym. Występuje m.in. w napojach w proszku, esencjach owocowych oraz musztardzie. Dzienna dawka dozwolona do spożycia to do 7.5 mg/kg masy ciała. Taka ilość nie ma wpływu na nasze zdrowie, lecz ponieważ jest to substancja azowa osoby mające uczulenie na salicylany, które występują np. w aspirynie, czy owocach, powinny jej unikać, gdyż tartrazyna wzmaga objawy ich nietolerancji. Również osobami unikającymi tego dodatku są astmatycy, gdyż tartrazyna uwalnia w organizmie histaminę, która może wywołać silniejsze objawy choroby. Ważnym jest, aby wiedzieć, iż tartazyna połączona z benzoesanami (E210-215) często wywołuje u dzieci syndrom ADHD, czyli nadpobudliwość. Raczej niebezpieczny.

E 104 - żółcień chinolinowa – jest to syntetyczny barwnik w kolorze żółci. Jest stosowany często w wyrobach cukierniczych. E 104 może uwalniać w organizmie histaminę, lecz gdy przestrzegamy dziennej dawki, która wynosi do 10mg/kg masy ciała, nie powinny występować żadne skutki uboczne.

E 107 - Żółcień żywnościowa 5, Żółcień kwasowa 17 – syntetyczny barwnik azowy, nadający żółtą barwę. Jest stosowany w majonezie. Jest to dodatek szkodzący naszemu zdrowiu. Przyczynia się do alergii, nadpobudliwości i astmy. Możliwe, że używanie tego barwnika zostanie zakazane, ze względu na swoje negatywne działanie.

E 110 - żółcień pomarańczowa – jest to żółty barwnik azowy otrzymywany na drodze syntezy. Używa się go przy produkcji marmolady, gum do żucia, a także powłok tabletek. Dzienna dawka możliwa do spożycia to do 2.5 mg/kg masy ciała. Jest szczególnie niekorzystny dla astmatyków, gdyż uwalnia histaminę oraz dla osób nietolerujących salicylany. U dzieci w połączeniu z benzoesanami może wywołać ADHD. Raczej niebezpieczny.

E 120 – karmina, kwas karminowy, koszenila – czerwony barwnik pochodzenia naturalnego, wyizolowany z owadów, żyjących na różnych gatunkach sukulentów. E120 (i) jest czystym barwnikiem, podczas gdy E120 (ii) jest surowym ekstraktem. Dopuszczalna dzienna dawka to do 5 mg/kg masy ciała. Substancja ta nie powoduje efektów ubocznych, choć stosowany w kosmetykach może wywołać alergie. Niebezpieczny.

E 122 - azorubina, chromotrop FB - czerwony, syntetyczny barwnik azowy. Stosowany w dżemach i marmoladach wiśniowych oraz budyniach, lodach i polewach. Dzienna dawka dozwolona do spożycia to do 4 mg/kg masy ciała. Ponieważ jest to barwnik azowy, powinny go unikać osoby nietolerujące salicylanów. Dodatkowo jest czynnikiem uwalniającym histaminę i może nasilać objawy astmy. W połączeniu z benzoesanem wywołuje ADHD u dzieci. Szkodliwy.

E 123 - amarant – czerwony barwnik azowy otrzymywany na drodze syntezy. Dopuszczalna dzienna dawka to do 0,5 mg/kg masy ciała. Jest to dodatek, który ma negatywny wpływ na nasze zdrowie. Może wywoływać nietolerancję u ludzi uczulonych na salicylany. Jest czynnikiem uwalniającym histaminę, więc może nasilać objawy choroby u astmatyków. W połączeniu z benzoesanem wpływa na nadmierną aktywność dzieci. U szczurów wykryto związek pomiędzy amarantem a występowaniem guzów, lecz dla ludzi nie został on udowodniony. Niebezpieczny.

E 124 - Ponceau 4 R – czerwony, azowy barwnik syntetyczny. Występuję w wędzonych rybach, cukierkach pudrowych. Dopuszczalna dzienna dawka to do 4 mg/kg masy ciała. Ze względu, iż jest to substancja azowa jest nie korzystna dla astmatyków, osób nietolerujących salicylanów oraz należy unikać jego połączenia z benzoesanami, gdyż takie połączenie może wywołać objawy ADHD. Niebezpieczny.

E 127 - erytrozyna, tetrajodofluoresceina – czerwony barwnik syntetyczny zawierający jodynę. Spotkać go możemy w wiśniach koktajlowych lub owocach kandyzowanych. Dawka, którą dopuszcza się do codziennego spożycia to do 0,1 mg/kg masy ciała. Jest to dodatek żywnościowy wykazujący kilka skutków ubocznych, gdy przekroczymy zalecaną dawkę. Wówczas efektem może być nadpobudliwość, lecz także mogą wystąpić powiązania z mutagennością. Również przy większym stężeniu erytrozyna wpływa negatywnie na metabolizm jodyny w organizmie. Innym skutkiem, który zanotowano to zwiększona czułość na światło u osób nadwrażliwych. Niebezpieczny.

E 128 - Czerwień 2G - syntetyczny barwnik azowy. Używany w ograniczonych ilościach do wyrobów cukierniczych oraz mięsnych. Dopuszczalna dzienna dawka to do 0,1 mg/kg masy ciała. E128 uwalnia w organizmie histaminę, dlatego astmatycy powinni unikać tego związku. Również jest nie zalecany osobom uczulonym na salicylany, a także należy unikać połączenia z benzoesami, gdyż u dzieci może wywołać nadpobudliwość. Dodatkowo E128 może mieć działanie mutagenne oraz wywoływać anemię.

E 129 - Czerwień Allura - syntetyczny barwnik azowy, nadający kolor czerwony. W ograniczonych ilościach stosowany przy produkcji wyrobów cukierniczych i mięsnych.
Dzienna dawka spożycia wynosi do 7 mg/kg masy ciała. Z powodu uwalniania histaminy powinni go unikać astmatycy oraz nie wolno go łączyć benzoesanem, gdyż u dzieci może wywołać objawy choroby ADHD. Jeden z produktów degradacji tego związku, może powodować raka pęcherza u zwierząt, jeśli jest obecny w wysokim stężeniu.

E 131 - błękit patentowy FCF – barwnik syntetyczny o niebieskim kolorze. Drażetki. Dopuszczalne dzienne spożycie wynosi do 15 mg / kg ciała. Przestrzegając określoną ilość, nie powinny wystąpić żadne skutki uboczne, choć zdarzały się przypadki o alergiach, gdy barwnik został połączony z białkami organizmu. Również może uwalniać histaminę z organizmu.

E 132 - indygotyna I - niebieski, naturalny barwnik otrzymywany z krzewu o nazwie Indigofera tinctoria , choć na skale produkcyjną wytwarzany jest syntetycznie. Możliwa dzienna dawka do spożycia wynosi do 5 mg/kg masy ciała. Stężenie jakie występuje w żywności bardzo rzadko powoduje efekty uboczne. Sporadycznie mogą wystąpić reakcje alergiczne, gdy składnik ten zwiąże się z białkami organizmu. Również może on uwalniać histaminę.

E 133 - błękit brylantynowy – niebieski barwnik otrzymywany na drodze syntezy. Jest on stosowany w produkcji lodów, lecz nie tylko. Także stosowany w kosmetyce. W produktach żywnościowych jego dopuszczalne dzienne spożycie wynosi do 12.5 mg/kg masy ciała. Rzadko występują alergie. Jeśli przestrzegana jest zalecana dawka nie powinny występować efekty uboczne.

E 140 - biophyll, chloresium, darotol, ennds, chlorofil – zielony barwnik roślinny. Na skale produkcyjna otrzymywany jest z pokrzywy, traw i lucerny. Nie ma określonej dawki dozwolonej do spożycia, gdyż nie zaobserwowano efektów ubocznych.

E 141 - kompleks miedziowy chlorofilu – zielony barwnik roślinny. W produkcji otrzymywany z pokrzyw, traw i luceryny. Występuje on m.in. w groszku konserwowym. Dzienna dawka nie szkodząca zdrowiu wynosi do 15 mg/kg masy ciała. Wówczas nie występują skutki uboczne. Mimo, że miedź uwalnia się podczas ogrzewania to nie osiąga ona stężenia toksycznego.

E 142 - Zieleń brylantowa – zielony barwnik otrzymywany na drodze syntezy. Dopuszczalne dzienne spożycie do 5 mg na kg masy ciała. W większości przypadków nie występują skutki uboczne, choć zdarzały się doniesienia o przypadkach alergii i anemii.

E 150 - karmel (częściowo zwęglony cukier) – brunatna mieszanka kompleksowa w kolorze brąz. Nadaję on barwę od koloru brąz do koloru czarnego. Jest ona otrzymywana poprzez ogrzewanie cukru w obecności zasad, amoniaku, siarczynu, bądź ich kombinacji. E150 wykorzystuje się ją do wyrobów cukierniczych. Dopuszczalne dzienne spożycie wynosi do 200 mg/kg masy ciała dla E150c i E150d, lecz nie wyznaczono takowej dawki dla E150a i E150b. 
E150c i E150d są szkodliwe dla organizmu, mogą wywołać problemy jelitowe. Nadal są prowadzone nad nimi badania toksykologiczne.

E 151 - czerń brylantowa, czerń PN - czarny, syntetyczny barwnik azowy. Jego użycie jest ograniczone, lecz stosuje się go m.in. do podbarwiania słabych odmian kawioru. Dawka, którą można spożyć w ciągu dnia wynosi do 1- 5 mg/kg masy ciała. Jest ona tak niska, gdyż w jelitach może być przekształcony przez bakterie w niebezpieczne związki. Unikać go powinni astmatycy, gdyż uwalnia histaminę oraz osoby wrażliwe na salicylany. W kontakcie z benzoesanem wywołuje u dzieci ADHD.

E 153 - węgiel drzewny, węgiel roślinny – czarny, naturalny barwnik powstający na drodze syntezy, przez spalanie części roślinnych. Wykorzystywany jest do wyrobów cukierniczych, lecz jego używanie jest ograniczone ze względu na jego nierozpuszczalność w wodzie. Nie powoduje efektów ubocznych. W medycynie używany jest jako środek przeciwbiegunkowy.

E 154 - Brąz FK - brązowy barwnik azowy. Jego użycie jest ograniczone w produktach rybnych.
Tego barwnika powinny unikać osoby mające astmę oraz wrażliwe na salicylany. Także kilka składników mieszaniny mogą mieć działanie mutagenne. Z tego względu jego użycie zostało ograniczone do kilku produktów.

E 155 - Brąz HT – jest o syntetyczny barwnik azowy nadający produktom kolor brązowy. Jego użycie ograniczono do produktów cukierniczych i piekarskich. Dawka, która jest dopuszczalna w codziennej konsumpcji wynosi do 1,5 mg/kg masy ciała. Wywołuje negatywne działanie u osób chorych na astmę oraz posiadających uczulenie na salicylany. Nie wolno go łączyć z benzoesami, gdyż wywołuje nadpobudliwość u dzieci.

E 160a - (alfa-,beta-)karoten, prowitamina A - żółty, naturalny barwnik otrzymywany z roślin. Do celów przemysłowych uzyskiwany z marchwi. Możemy go spotkać m.in. w produktach tłuszczowych, takich jak masło. Dzienna dawka, która nie wywołuje efektów ubocznych to 5 mg/kg masy ciała dla E160a (i), podczas gdy dla pozostałych związków dzienne spożycie nie jest określone. Jeśli stężenie jest zbyt wysokie może wpłynąć na koloryt skóry, mianowicie wywołać jej żółte zabarwienie. Karoten jest źródłem witaminy A, dlatego wysokie stężenie może spowodować objawy zatrucia witaminą A.

E 160b - annato, biksyna, norbiksyna - żółty, naturalny ekstrakt z nasion drzewa Bixa orellana L. Nadaje on produktom zabarwienie od czerwieni do brązu. Dodaje się go do margaryny, olejów, serów żółtych. Dzienna dozwolona dawka do spożycia wynosi do 2,5 mg/kg masy ciała dla annatto i do 0,065 mg/kg masy ciała dla biksyny. Annatto może spowodować alergie i egzemę.

E 160c - kapsantyna, kapsorubina - czerwony, naturalny barwnik otrzymywany z pieprzu. Występuje w czerwonej papryce. Jego spożycie nie jest ograniczone, gdyż nie wykryto żadnych efektów ubocznych.

E 160d - likopen, likopina, psi-karoten - czerwony, naturalny barwnik. Występuje w żółtych i czerwonych owocach, m.in. w pomidorach. Nie są wyznaczone ograniczniki w jego spozyciu, ponieważ nie zanotowano żadnych przypadków występowania skutków ubocznych.

E 160e - beta-apo-8'Karotenal – jest to naturalny barwnik o kolorze ciemnoczerwonym, obecny w wielu roślinach. Wykorzystuje się go przy produkcji olejów. Dawka dozwolona w codziennym spożyciu wynosi do 2,5mg/kg masy ciała. Nie wywołuje efektów ubocznych przy tych dawkach. Jeśli stężenie będzie zbyt duże wówczas może dojść do przebarwień skóry.

E 160f - Ester etylowy kwasu beta-apo-8'-karotenowego – jest to ciemnoczerwony barwnik naturalny występujący w roślinach. Dozwolona dawka wynosi do 5mg/kg masy ciała. Efekty uboczne są nieznane.

E 161a - flawoksantyna - żółtawo-czerwony, naturalny barwnik obecny w roślinach. Jest on rzadko stosowany, jak już to tylko przemyśle cukierniczym. Dopuszczalne dzienne spożycie tego składnika wynosi 5mg/kg masy ciała. Efekty uboczne jakie wywołuje do tej pory są nieznane.

E 161b - luteina - żółty, naturalny barwnik występujący w roślinach. W produkcji wytwarzany z traw. Używany jest stosunkowo rzadko w zupach i napojach alkoholowych.

E 161c - kryptoksantyna – naturalny barwnik nadający kolor żółty, otrzymuje się go z roślin z rodziny Physalis . Stosowany jest dość rzadko. Wykorzystuje się go wyłącznie do produkcji słodyczy. Dozwolona dzienna dawka wynosi do 5 mg/kg masy ciała. Efekty uboczne jak do tej pory są nieznane.

E 161d - rubiksantyna - czerwony, naturalny barwnik obecny w roślinach,, który produktom nadaje barwę żółtą. Na skale produkcyjną otrzymywany z roślin z rodziny Rosa. Stosunkowo rzadko stosowany. Dozwolona dawka dziennego spożycia wynosi do 5 mg/kg masy ciała. Przy przestrzeganiu tej ilości nie zanotowano żadnych skutków ubocznych.

E 161e - Wioloksantyna – jest to naturalny barwnik obecny w roślinach, nadający produktom kolor żółty. Na skale produkcyjna otrzymywany z roślin z rodzinyViola . Jego dzienne spożycie nie powinno przekraczać 5 mg/kg masy ciała. Nie zanotowano efektów ubocznych w wyniku spożycia tej substancji.

E 161f - Rodoksantyna - naturalny barwnik obecny w roślinach i ptakach. Na skale produkcyjna otrzymywany z rożnych gatunków roślin. Nadaje on żółtą barwę produktom, do których dodawany. Używany jest stosunkowo rzadko. Dawka, która jest dozwolona w codziennym spożyciu wynosi 5 mg/kg masy ciała. Efekty uboczne są nieznane.

E 161g - Kantaksantyna - jest to naturalny, pomarańczowy barwnik obecny w roślinach i ptakach. Na skale produkcyjna otrzymywany z grzybów i piór flamingów. Dzienna dawka dozwolona w codziennym spożyciu wynosi do 0.03 mg/kg masy ciała. Kantaksantyna stosowana jest m.in. w tabletkach opalających, po których stosowaniu mogą wystąpić problemy ze wzrokiem.

E161h - Citranaksantyna - jest to barwnik występujący w roślinach, nadający żywności żóltą barwę. Choć skutki uboczne po stosowaniu tego dodatku są nieznane to jest on rzadko używany. Dopuszczalne dzienne spożycie wynosi do 0.4 mg/kg masy ciała.

E 162 - Betanina, czerwień buraczana - czerwony, naturalny barwnik. Występuje w czerwonych burakach. Jest dodawany do przetworów owocowych. Jego dzienne spożycie nie zostalo sprecyzowane, gdyż całkowicie zostaje wydalany z organizmu z moczem i nie powoduje skutków ubocznych.

E 163 - antocyjany - barwniki naturalne, nadają żywności różne odcienie czerwonego. Występują w winogronach i jagodach. Używane są w napojach, konserwach owocowych, a także w słodyczach. Mamy kilka typów tych związków:         
Funkcje i cechy charakterystyczne:        
E163a (cyjanidyna): czerwona barwa żywności 
E163b (delfinidyna): niebieska barwa żywności
E163c (malwidyna): fioletowa barwa żywności 
E163d (pelargonidyna): pomarańczowa barwa żywności            
E163e (peonidyna): czerwono-brązowa barwa żywności             
E163f (petunidyna): ciemno czerwona barwa żywności 
Dopuszczalna dzienna dawka została ustanowiona tylko dla E163(ii) i wynosi ona do 2,5 mg/kg masy ciała. Efektów ubocznych nie zanotowano.

E 170 - węglan wapnia - jest to biały barwnik, stosowany jako substancja przeciwzbrylająca, w środkach farmaceutycznych ( substancja wypelniająca), a także przy produkcji past do zębów (środek ścierny), czy kalcpiryna (substancja osłonowa). Nie zanotowano efektów ubocznych w wyniku jego stosowania. Jego stosowanie jest bardzo powszechne, a ilość jaką możemy użyć w ciągu doby nie została ustalona.

E 171 - dwutlenek tytanu - biały pigment, stosowany w produkcji gumy do żucia, drażetki, pasty do zębów (czynnik wybielający w pastach do zębów).             
Ma szerokie zastosowanie. Skutki uboczne nie zostały jak do tej pory zgłoszone.

E 172 - wodorotlenek żelaza - brunatny pigment naturalny, produkowany z żelaza w proszku. Rzadko stosowany, głównie przy produkcji sztucznych osłonek do kiełbas.
E172(i) czarny tlenek żelaza      
E172(ii) czerwony tlenek żelaza
E172(iii) żółty tlenek żelaza       
Dopuszczalne dzienne spożycie zostało ograniczone do 0,5 mg/kg masy ciała. Efektów ubocznych nie zanotowano.

E 173 - glin, aluminium (metaliczne) - jest to naturalny barwnik metaliczny, który wykorzystywany jest często do dekoracji słodyczy. Nie stwierdzono jak do tej pory efektów ubocznych stosowania tego dodatku. Również nie określono dozwolonej dawki spożycia w ciągu dnia.

E 174 - srebro - srebrny, naturalny barwnik metaliczny; wyroby cukiernicze. Stosowany tylko do pokrywania powierzchni, choć stosowany rzadko. Na temat efektów ubocznych nie zanotowano żadnych doniesień.

E 175 - złoto - naturalny metal w kolorze złota. W Polsce spotykane w likierze Goldwasser. Nie ma określonej możliwej dawki do spożycia w ciągu dnia oraz nie znane są efekty uboczne.

E 180 - pigment rubinowy, czerwień litolowa - czerwony, syntetyczny barwnik azowy, zawierający jony glinu i wapnia. Używa się go do osłonek woskowych serów twardych. Jego dopuszczalne dzienne spożycie wynosi do 1.5 mg/kg masy ciała. Jak do tej pory efekty uboczne są nieznane.

E 181 - Taniny - naturalny żólto-bialy barwnik, stosowany głownie jako aromat maślany, czy orzechowy w napojach i wyrobach cukierniczych. Na skalę przemysłową wytwarzane z żołędzi lub produkowane syntetycznie. Do efektów ubocznych raczej nie dochodzi, ale jeśli przesadzimy ze stężeniem to może to doprowadzić do problemów żołądkowych, bądź ucisku tętnic.

Sylwia Drobik, Paulina Mintzberg-Wachowicz