STANDARD POSTĘPOWANIA PRZY OPERACYJNYM USUNIĘCIU MESIODENSU OD STRONY PODNIEBIENNEJ.

Hiperdoncja to anomalia związana z udziałem zębów nadliczbowych, tzn. gdy liczba zębów w jamie ustnej u dorosłych jest większa niż 32.  Jest to zaburzenie rozwojowe o wielorakiej etiologii. Mesiodens to najczęściej występujący ząb nadliczbowy, zlokalizowany w szczęce. Może doprowadzić do wielu zaburzeń w otaczających tkankach i zębach takich, jak: diastemy, stłoczenia, rotacje, przemieszczenia, torbiele. Wczesne wykrycie umożliwia szybkie wdrożenie leczenia chirurgiczno-ortodontycznego.

 

Etiopatogeneza tego zaburzenia nie jest do końca wyjaśniona. Istnieje wiele teorii powstawania hiperdoncji: atawistyczna, genetyczna, dychotomii zawiązka oraz nadczynności listewki zębowej. Najczęściej występującym zębem nadliczbowym jest mesiodens, który stanowi 21,1 – 67% wszystkich przypadków hiperdoncji. Najbardziej typowa lokalizacja to obszar pomiędzy siekaczami przyśrodkowymi szczęki, rzadziej żuchwy. Mesiodens może mieć budowę eumorficzną, czyli przypominać kształtem i wielkością siekacz przyśrodkowy lub dysmorficzną – postać stożkowata, guzkowata i trzonowcowata.

Najczęściej występuje mesiodens stożkowaty o całkowicie uformowanym korzeniu, położony podniebiennie między siekaczami przyśrodkowymi szczęki i niepowodujący opóźnienia w wyrzynaniu tych zębów. Mesiodens guzkowaty ma nieprawidłowo ukształtowany korzeń, umiejscawia się bardziej podniebiennie i może być przyczyną zatrzymania siekaczy stałych. Mesiodens trzonowcowaty występuje najrzadziej. 

Mesiodens w uzębieniu stałym, który jest przyczyną wymienionych nieprawidłowości jest wskazaniem do ekstrakcji. Poza tym bezwzględnym wskazaniem do usunięcia nadliczbowego zęba środkowego jest przodozgryz i zgryz krzyżowy. W przypadku, gdy mesiodens zostanie usunięty i po 6-miesięcznej obserwacji radiologicznej oraz dostatecznej ilości miejsca w łuku zębowym nie obserwuje się postępu w wyrzynaniu zatrzymanego zęba stałego, należy wdrożyć postępowanie chirurgiczno-ortodontyczne. Polega ono na chirurgicznym odsłonięciu zatrzymanego zęba stałego i jego ortodontycznym sprowadzeniu do łuku. 

Opis przypadku: 8-letnia dziewczynka została skierowana przez Ortodontę do Zakładu Chirurgii Stomatologicznej WUM w celu konsultacji i leczenia zaburzenia w okolicy zębów 11-21. Anomalia została wykryta na podstawie zdjęcia pantomograficznego, standardowo wykonywanego przed leczeniem ortodontycznym. W badaniu wewnątrzustnym stwierdzono uzębienie mieszane, adekwatne do wieku rozwojowego, bez czynnych ognisk próchnicowych. Zlecono badanie CBCT w celu dokładniejszej diagnostyki zmiany w okolicy zębów 11-21. W obrazie tomograficznym ukazał się podniebiennie położony ząb nadliczbowy (mesiodens) w okolicy korzenia zęba 21 . Zęby stałe górne sieczne miały zakończony rozwój korzeni i prawidłowo reagowały na testy żywotności. W wywiadzie rodzinnym brak przypadków zębów nadliczbowych. Plan leczenia zakładał usunięcie mesiodensu z dojściem od strony podniebiennej. W znieczuleniu nasiękowym 2% lignokainą z noradrenaliną (3 ampułki) nacięto i odwarstwiono girlandowaty płat śluzówkowo-okostnowy od strony podniebienia na wysokości zębów 13-24 . Wiertłem zniesiono blaszkę kostną na wysokości zęba 21. Ząb nadliczbowy usunięto w całości wraz z mieszkiem . Zębodół wyłyżeczkowano i zaopatrzono gąbką kolagenową (spongostan). Mieszek oddano do badania histopatologicznego. Założono szwy . Udzielono wskazań, zalecono Duomox 0,5, 1 tabl. co 12 godz.

Dyskusja: Hiperdoncja to zwiększenie liczby zębów (łac. hyperdontia) powodowane przez zaburzenie rozwojowe, polegające na obecności zębów nadliczbowych, o nieprawidłowej budowie albo prawidłowo zbudowanych zębów dodatkowych. W uzębieniu mlecznym hiperdoncję obserwuje się rzadko (0,3-0,6%), w uzębieniu stałym częściej (0,1-3,8%). Występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet (2:1) i częściej dotyczy szczęki niż żuchwy (9:1). Hiperdoncja jest charakterystycznym objawem niektórych zespołów wrodzonych, jak: zespół Gardnera, Crouzona, Ehlersa-Danlosa czy dysplazji obojczykowo-czaszkowej. 

Do najczęstszych form zębów nadliczbowych należą:

- mesiodens – ząb pośrodkowy występujący głównie między siekaczami górnymi przyśrodkowymi,

- zęby zatrzonowe występujące za 3. zębem trzonowym,

- zęby przytrzonowe zlokalizowane policzkowo lub językowo między 1. a 2. lub 2. a 3. zębem trzonowym.

Leczenie hiperdoncji jest uzależnione od położenia, stopnia rozwoju, a także wpływu na zęby pozostałe. Bardzo ważne jest wczesne diagnozowanie tych zaburzeń, co pozwoli na wybranie odpowiedniej metody leczenia (ekstrakcja, ekstrakcja i leczenie ortodontyczne, tylko leczenie ortodontyczne i obserwacja). W bardziej złożonych przypadkach występowania wielu zębów nadliczbowych może dojść multitranspozycji zębów stałych, czy rozwarstwieniu wyrostka zębodołowego. Wykrycie mesiodensu na wczesnym etapie rozwoju pozwoli na szybkie i skuteczne leczenie wielospecjalistyczne z minimalnym ryzykiem powikłań.

Sylwia Drobik, Paulina Mintzberg-Wachowicz