BUDOWA JAMY USTNEJ

Jama ustna jest początkiem przewodu pokarmowego. Jej zadaniem jest pobieranie pokarmu, zwilżanie pokarmu śliną, żucie, formowanie i przesuwanie pokarmu, faza przygotowawcza do połykanie. Dodatkowo w jamie ustnej mieści się narząd smaku – kubki smakowe, a także bierze ona udział w artykulacji dźwięku i oddychaniu.

Jamę ustną możemy podzielić na przedsionek i jamę ustną właściwą.

PRZEDSIONEK

Przestrzeń ograniczona od przodu przez wargi i policzki, od tyłu natomiast przez wyrostki zębodołowe. Górne i dolne sklepienie przedsionka tworzy błonę śluzowa policzków i warg, która zagina się i przechodzi w błonę śluzową wyrostów zębodołowych. W przedsionku znajdują się wędzidełka warg oraz policzków oraz na wysokości górnego trzonowca „6” ujście ślinianki przyusznej.

JAMA USTNA WŁAŚCIWA

Znajduje się w niej język. Ograniczona od przodu przez wyrostki zębodołowe, od tyłu przez podniebienie miękkie wraz z języczkiem podniebiennym, od góry przez podniebienie a od dołu przez dno jamy ustnej.

Na jamę ustną składają się: wargi, policzki, podniebienie, język oraz dno jamy ustnej.

WARGI – LABIA

Warga górna i dolna – ograniczają szparę ust, łączą się bokami tworząc kąciki ust. Utworzone z mięśni – największy mięsień okrężny ust. Część zewnętrzna pokryta skórą, a wewnętrzna błoną śluzową. Przejście skóry w błonę śluzową nazywamy czerwienią warg – jest to część pośrednia. Część skórna zawiera włosy, gruczoły potowe i łojowe i jest pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym. Część pośrednia pokryta nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, pod nabłonkiem znajduje się warstwa tkanki łącznej z unaczynionymi brodawkami. Część pośrednia zawiera tylko gruczoły łojowe, które zapobiegają wyschnięciu. Miejsce przejścia czerwieni warg w błonę śluzową warg nazywamy Smugą Kleina.

POLICZKI – BUCCAE

Warstwy policzka patrząc od zewnątrz: skóra – włosy, gruczoły łojowe i potowe, tkanka tłuszczowa, powięź policzkowo-gardłowa, mięsień policzkowy, warstwa gruczołów policzkowych mieszanych, błona śluzowa pokryta nierogowaciejącym nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, bez warstwy ziarnistej.

PODNIEBIENIE – PALLATUM  

Twarde: stanowi sklepienie jamy ustnej. Podniebienie twarde pokryte jest rogowaciejącym nabłonkiem wielowarstwowym płaskim, posiada także warstwę ziarnistą, co daje bladoróżowe zabarwienie. W linii pośrodkowej występuje szew podniebienny, a bezpośrednio za powierzchnią podniebienną siekaczy górnych pośrodkowo – brodawka przysieczna. W przedniej części podniebienia twardego błona śluzowa jest silnie zrośnięta z kością, w dalszej części miedzy błoną śluzową a okostną znajduje się jeszcze warstwa gruczołów podniebiennych.

Miękkie: błona śluzowa górna i dolna, mięsień, rozcięgno i gruczoły. Tylny brzeg podniebienia miękkiego zakończony jest wolno zwisającym języczkiem podniebiennym, od którego rozpoczynają się łuki podniebienie. Pomiędzy łukami leża migdałki podniebienne.

JĘZYK – LINGUAE

Zbudowany z mięśni ułożonych poprzecznie. Podłużnie pokryty jest błoną śluzową. Język posiada trzy zasadnicze funkcje: mowa, żucie i połykanie. Wyróżniamy w języku: nasadę, trzon i koniec języka. Na języku znajdują się także brodawki.

Nasada języka: przytwierdzona do dna jamy ustnej. Na powierzchni grzbietowej posiada liczne wyniosłości błony śluzowej tworząc migdałem językowy.

Trzon języka: wyróżniamy tu powierzchnie grzbietową – pokrytą nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym i silnie przytwierdzoną do mięśni, oraz powierzchnię brzuszną – bogato unaczynioną, pokrytą nabłonkiem nierogowaciejącym. Trzon oddzielony od nasady bruzdą graniczną w kształcie litery V.

Brodawki języka: wyróżniamy cztery rodzaje brodawek; nitkowate – najliczniejsze, stale rosnące – najwyższe w środkowej części języka, niższe po bokach, pokryte nabłonkiem rogowaciejącym, pełną funkcje jedynie mechaniczną; grzybowate – występujące głównie na końcu i brzegach języka, o kształcie grzybka, na górnej powierzchni posiada kubki smakowe tak, więc posiadają funkcje smakową oraz mechaniczną; okolone – największe, w ilości 7-14 sztuk, ułożone w kształcie litery V przed bruzdą graniczną, pokryte nabłonkiem nierogowaciejącym, posiadają jedynie funkcje smakową – kubki smakowe występują ma bocznych ścianach brodawek; liściaste – zgromadzone na brzegach i tylnej części grzbietu języka, zawierają kubki smakowe – wiec posiadają funkcje smakową.

Zatem ułożenie kubków smakowych, co zarazem idzie czucie smaku wygląda w sposób następujący:

• koniec języka – smak słodki, 
• brzegi języka – smak kwaśny i słony,
• nasada języka – smak gorzki, 
•  cały język – smak umami

W tym miejscu warto wspomnieć o fałdzie podjęzykowym. Zbudowany jest ze ślinianki podjęzykowej, która uwypukla błonę śluzową. Fałdy podjęzykowe łączą się w linii pośrodkowej na tzw. mięsku podjęzykowym, gdzie znajdują się ujścia przewodów ślinianki podjęzykowej (Bartoliniego) i podżuchwowej (Whartona).

DNO JAMY USTNEJ – FUNDUS ORIS

Dno jamy ustnej znajduje się pomiędzy dolną powierzchnią języka a żuchwą. Podstawę dna tworzy mięśnie, które stanowią przeponę jamy ustnej. Pokryte jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim nierogowaciejącym. W linii pośrodkowej przedzielone jest wędzidełkiem języka. 

Paulina Mintzberg-Wachowicz